Kodeks karny skarbowy przewiduje możliwość wymierzenia kary grzywny za wykroczenie skarbowe w formie mandatu karnego, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, uszczuplona w związku z wykroczeniem należność publicznoprawna została w całości uiszczona do chwili przyjęcia mandatu, a sprawca wyraża zgodę na przyjęcie mandatu.

Czym jest wykroczenie skarbowe?

Wykroczeniem skarbowym, zgodnie z kodeksową regulacją, jest czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza w czasie jego popełnienia pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (który to próg obowiązywał już poprzednio i nie został zmieniony), a także każdy inny czyn, który szczególny przepis kodeksu uznaje za wykroczenie.

Zgodnie z art. 48 par. 2 kodeksu karnego skarbowego w wersji obowiązującej do końca kwietnia 2021 r., mandatem karnym można było nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. W 2021 r. była to kwota 5,6 tys. zł.

Wyższe kary od 1 maja 2021 r.

Od 1 maja 2021 r. mandatem karnym można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Kara grzywny za wykroczenie skarbowe może zatem wynieść maksymalnie 14 tys. zł.

W uzasadnieniu do nowelizacji przepisów kodeksu karnego skarbowego wskazane zostało, że podniesienie wysokości górnej granicy mandatów za wykroczenia skarbowe pozwoli na:

1. odciążenie sądów od rozpoznawania spraw dotyczących tych wykroczeń, ponieważ wcześniej brak możliwości zastosowania sankcji adekwatnej do czynu zabronionego skutkował koniecznością występowania do sądu z aktem oskarżenia lub z wnioskiem o wyrażenie zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności,
2. objęcie postępowaniem mandatowym szerszego zakresu czynów zabronionych kwalifikowanych jako wykroczenia skarbowe.

Kiedy kara może zostać nałożona?

Zgodnie z kodeksem karnym skarbowym karę grzywny w drodze mandatu karnego można nałożyć jedynie, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości i nie zachodzi potrzeba wymierzenia kary surowszej. Warunkiem nałożenia za wykroczenie skarbowe grzywny w drodze mandatu karnego jest zgoda sprawcy na jego przyjęcie i w takiej sytuacji sprawa nie trafia do sądu. Podwyższenie górnej granicy kary grzywny orzekanej w postępowaniu mandatowym skutkuje więc możliwością stosowania przez organy podatkowe wyższej kary bez konieczności występowania do sądu z aktem oskarżenia lub z wnioskiem o wyrażenie zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.

Co oznaczają zmiany?

Podwyższenie granicy kary grzywny orzekanej w postępowaniu mandatowym może skłaniać urzędników do nakładania mandatów, zamiast występowania do sądu z aktem oskarżenia, gdyż tryb mandatowy jest szybszy i prostszy, a po podwyższeniu wymiaru kary umożliwia również orzeczenie kary oczekiwanej przez organ podatkowy. Z tego względu zamiast kierowania do sądu oskarżenia, częściej będą wystawiane mandaty kare za wykroczenia skarbowe. Z jednej strony będzie to umożliwiać szybkie zakończenie postępowania, czego często oczekuje również osoba pociągnięta do odpowiedzialności za wykroczenie. Jednak z drugiej strony na skutek proponowanej zmiany, organy podatkowe wyposażone w takie narzędzie mogą być skłonne do nakładania kar w wyższym wymiarze za drobne uchybienia, stanowiące wykroczenia skarbowe. Do tej kategorii zaliczają się takie czyny, jak np. prowadzenie ksiąg w sposób wadliwy, czyli zgodny z rzeczywistością, ale niepoprawny od strony formalnej, a także niezłożenie w terminie deklaracji przez podatnika.

Istnieje ryzyko, że skutkiem ubocznym dokonanej zmiany będzie zwiększenie od 1 maja 2021r. ilości spraw, w których podatnicy będą odmawiać przyjęcia mandatów, decydując się na wykazanie przed sądem, że nałożona kara jest niewspółmierna do wagi wykroczenia, lub że nie ponoszą winy za naruszenie przepisów podatkowych. Wcześniej z uwagi na relatywnie niewielką wysokość grzywien nakładanych mandatami karnymi, wielu podatników w przypadku drobniejszych naruszeń nie decydowała się na angażowanie czasu i środków w postępowanie sądowe, wybierając zapłacenie mandatu i szybkie zakończenie sprawy.

Większość czynów zabronionych w kodeksie karnym skarbowym można popełnić jedynie z winy umyślnej. Brak wykazania umyślności czynu wyklucza możliwość pociągnięcia podatnika do odpowiedzialności karnej skarbowej, co jest częstą przyczyną uniewinnień przed sądami podatników oskarżanych przez organy o popełnienie przestępstw lub wykroczeń skarbowych. W przypadku postępowania mandatowego wina sprawcy, który poprzez przyjęcie mandatu karnego przyjmuje na siebie odpowiedzialność, nie podlega zwykle zbyt dogłębnemu badaniu. Wzrost wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów może spowodować, że podatnicy będą częściej kwestionować umyślność popełnienia wykroczenia skarbowego i zasadność karania za nie.

Ewa Stolarczyk, Abak S.A.