Naczelny Sąd Administracyjny w dniu 20 marca 2023 r. podjął uchwałę w składzie siedmiu sędziów III FPS 3/22, w której stwierdził, że warunkiem zwolnienia z podatku darowizny pieniężnej w kręgu najbliższej rodziny jest udokumentowanie wpłaty na rachunek obdarowanego w sposób zapewniający identyfikację obdarowanego i darczyńcy, czyli przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Uchwała NSA rozstrzyga w ten sposób jednoznacznie wieloletnie spory podatników z fiskusem o sposób przekazywania darowizn, będący warunkiem stosowania zwolnienia z podatku od spadków i darowizn.

Orzecznictwo sądów administracyjnych, które powinno jednoznacznie rozstrzygać te kwestie niestety jest rozbieżne i spory podatników z organami podatkowymi raz rozstrzygano na korzyść podatników, a innym razem na korzyść fiskusa. Od lat podatnicy toczą spory z fiskusem o to, czy pieniądze można darować wyłącznie przelewem lub przekazem pocztowym na konto obdarowanego czy też można dać gotówkę, którą obdarowany sam wpłaci na swoje konto bankowe.

Pismem z 16 listopada 2022 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o podjęcie przez NSA uchwały i rozstrzygnięcie czy wyrażenie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn należy rozumieć w ten sposób, że za dowód dopuszczający skorzystanie ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych uznaje się dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny, wyłącznie przez darczyńcę na konto obdarowanego, czy też wystarczające jest dokonanie wpłaty środków pieniężnych przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy?

RPO w pytaniu do NSA wskazywał, że nie wiadomo, czy konieczne jest udokumentowanie przekazania środków pieniężnych wyłącznie przelewem, czy też możliwe jest przekazanie ich gotówką, a następnie wpłata przez obdarowanego na własny rachunek. Rzecznik argumentował, że konstrukcja przepisów nie powinna być pułapką dla podatników, zwłaszcza gdy zwolnienie ma na celu wsparcie obywateli w realizacji ich potrzeb rodzinnych. Nie ma wątpliwości, że Rzecznik oczekiwał korzystnego dla podatników rozstrzygnięcia NSA, co jednak nie nastąpiło.

W dniu 20 marca 2023 r. NSA w składzie siedmiu sędziów podjął następującą uchwałę: wyrażenie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (…) „w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne (…) – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym, należy rozumieć w ten sposób, że warunkiem wystarczającym do skorzystania ze zwolnienia podatkowego uregulowanego w tym przepisie jest udokumentowanie dokonania przekazania środków pieniężnych we wskazany w tym przepisie sposób przez darczyńcę na rzecz obdarowanego ( uchwała III FPS 3/22).

Wprowadzenie warunku udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem ich przekazania na rachunek ma na celu zapewnienie szczelności systemu podatkowego i uniemożliwienie działań zmierzających do wprowadzenia do obiegu środków pieniężnych o nieustalonym pochodzeniu Zdaniem NSA, wpłaty na konto obdarowanego musi dokonać darczyńca. Wpłaty zrealizowanej przez samego obdarowanego na własne konto nie można uznać za darowiznę.

NSA podjął niekorzystną dla obywateli uchwałę uznając, że nie zrealizowanie wymogu formalnego jakim jest przelew z pieniędzy z konta darczyńcy na konto obdarowanego, pozbawia prawa do zwolnienia z podatku. Stanowisko NSA może wydawać się dość rygorystyczne. Faktem jednak jest, że znajduje ono oparcie w brzmieniu przepisów prawa. Nie można również zapominać, że celem tych przepisów nie jest formalizm sam w sobie, lecz chęć zapobiegania niebezpieczeństwu legalizowania „brudnych” dochodów poprzez fikcyjne (częściowo pozorne darowizny). W tym kontekście wymóg przekazania darowizny za pośrednictwem rachunku bankowego może minimalizować takie niebezpieczeństwo.

W związku z wydaniem uchwały NSA w składzie siedmiu sędziów, która jest faktycznie wiążąca dla orzeczeń sądów administracyjnych konieczna jest jak najszersza akcja edukacyjna, co do warunków zwolnienia z podatku w przypadku darowizn pieniężnych w gronie najbliższej rodziny. Uchwała oznacza że ojciec, matka, babcia, dziadek chcący przekazać darowiznę pieniężną komuś z najbliższej rodziny np. córce czy wnuczce muszą przelać pieniądze przelewem bankowym lub przekazem pocztowym aby obdarowany mógł skorzystać ze zwolnienia darowizny z podatku od spadków i darowizn.

Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.

Polski Ład 1.0 wprowadził od 1 stycznia 2022 r. nowe zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych niektórych przychodów osiągniętych w czterech kolejno po sobie następujących latach podatkowych przez podatników, którzy przenieśli miejsce zamieszkania na terytorium Polski po dniu 31 grudnia 2021 r.

Jaka kwota korzysta ze zwolnienia?

Ze zwolnienia korzysta kwota przychodu, która nie przekracza 85 528 zł w roku podatkowym.

Kto może skorzystać z ulgi?

Z ulgi skorzysta podatnik, który:

1) w wyniku przeniesienia miejsca zamieszkania na terytorium Polski – po 31 grudnia 2021 r. – podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu oraz

2) nie miał miejsca zamieszkania na terytorium Polski w okresie:

• trzech lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok oraz
• od początku roku do dnia poprzedzającego dzień,

w którym wrócił do Polski, oraz

3) posiada obywatelstwo polskie, Kartę Polaka lub obywatelstwo innego niż Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, lub miał miejsce zamieszkania nieprzerwanie:

• co najmniej przez trzyletni okres w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Konfederacji Szwajcarskiej, Australii, Republice Chile, Państwie Izrael, Japonii, Kanadzie, Meksykańskich Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii, Republice Korei, Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub Stanach Zjednoczonych Ameryki,
• na terytorium Polski przez co najmniej 5 lat kalendarzowych poprzedzających trzyletni okres, oraz

4) posiada certyfikat rezydencji lub inny dowód dokumentujący miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w okresie niezbędnym do ustalenia prawa do tego zwolnienia oraz

5) nie korzystał poprzednio, w całości lub w części, z tego zwolnienia – w przypadku, gdy ponownie przenosi miejsce zamieszkania na terytorium Polski.

Jakie przychody obejmuje ulga?

Zwolnienie dotyczy przychodów osiągniętych w czterech kolejno po sobie następujących latach podatkowych.:

1. z pracy na etacie (umowa o pracę, stosunek służbowy, praca nakładcza, spółdzielczy stosunek pracy),
2. z umów zlecenia zawartych z firmą
3. z działalności gospodarczej opodatkowanej według skali podatkowej, 19% podatkiem liniowym, stawką 5% (tzw. ulga IP Box) oraz ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych

Od kiedy ulga może być stosowana?

Ulga może być stosowana w okresie 4-letnim:

1. od początku roku albo
2. od początku następnego roku

w którym podatnik przeniósł miejsce zamieszkania do Polski.

Jakich przychodów nie obejmuje ulga?

Ulga nie obejmuje m.in. przychodów:

• z zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego (np. zasiłków chorobowych),
• z umów o dzieło,
• z praw autorskich (z wyjątkiem tych uzyskanych w ramach umowy o pracę),
• podlegających opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• zwolnionych od podatku dochodowego (innych niż zwolnione na podstawie ulgi na powrót, np. diet i innych świadczeń z tytułu podróży służbowej, zapomogi otrzymanej w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby wypłaconej z ZFŚS),
• od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia.

Zasadą jest, że suma przychodów zwolnionych od podatku w ramach PIT-0 (ulgi na powrót, ulgi dla młodych, ulgi dla rodzin 4+ oraz ulgi dla pracujących seniorów) nie może przekroczyć rocznie kwoty 85 528 zł. Jeśli zostanie przekroczony limit ulgi, do dochodów podlegających opodatkowaniu według skali podatkowej stosuje się  kwotę wolną od podatku w wysokości 30 000 zł.

Kiedy ulga może być stosowana?

Ulga może być zastosowana już w trakcie roku podatkowego (w tym również przez płatnika na podstawie oświadczenia złożonego przez podatnika), ale ostatecznego jej rozliczenia podatnik dokonuje w zeznaniu rocznym PIT-37, PIT-36, PIT-36L albo PIT-28.

Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.

Od 17 stycznia 2023 r. obowiązują wyższe stawki za 1 kilometr przebiegu pojazdów niebędących własnością pracodawcy używanych do celów służbowych.

W tym dniu weszła w życie zmiana rozporządzenia w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy. Zmieniła się wysokość stawek za 1 kilometr przebiegu pojazdu, według których pracodawca pokrywa koszty korzystania z pojazdów prywatnych używanych przez pracowników do celów służbowych.

W wyniku zmiany przepisów maksymalna wysokość powyższych stawek wynosi od 17 stycznia 2023 r.

1) dla samochodu osobowego:

• o pojemności skokowej silnika do 900 cm3 – 0,89 zł (wcześniej 0,5214 zł);
• o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3 – 1,15 zł (wcześniej 0,8358 zł);

2) dla motocykla – 0,69 zł (wcześniej 0,2302 zł);

3) dla motoroweru – 0,42 zł (wcześniej 0,1382 zł).

W przypadku gdy oświadczenie pracownika o używaniu przez niego pojazdu do celów służbowych zostało złożone i nierozpatrzone przed 17 stycznia 2023 r., do ustalenia kwoty miesięcznego ryczałtu przy zwrocie kosztów używania pojazdów do celów służbowych są stosowane nowe stawki.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o PIT zwolnione z podatku są diety i inne należności za czas:

• podróży służbowej pracownika,
• podróży osoby niebędącej pracownikiem.

Na wniosek pracownika, pracodawca może zgodzić się na przejazd w podróży krajowej lub podróży zagranicznej prywatnym samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem. W takiej sytuacji, pracownikowi przysługuje wówczas zwrot w wysokości wynikającej z przemnożenia liczby przejechanych kilometrów przez stawkę za 1 km przebiegu. Nie może być ona jednak wyższa (o ile ma być zwolniona z opodatkowania) niż stawka określona ww. rozporządzeniu ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r. w tym w zakresie nowych stawek obowiązujących od 17 stycznia br.

Zwolnienie z podatku dochodowego nie przysługuje w przypadku jazd lokalnych gdzie pracodawca może przyznać pracownikowi zwrot w wysokości wynikającej z przemnożenia liczby przejechanych kilometrów przez stawkę za 1 km przebiegu albo w wysokości ustalonego ryczałtu. W tym drugim przypadku w umowie pomiędzy pracodawcą i pracownikiem jest wskazany ustalony limit kilometrów. Następnie ten limit kilometrów jest przemnożony przez stawkę za 1 kilometr, która jest określona w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury.

W jazdach lokalnych rozliczanych ryczałtem limity kilometrów są uzależnione od liczby mieszkańców

• do 100 tys. mieszkańców – 300 km,
• od 100 tys. do 500 tys. mieszkańców – 500 km,
• ponad 500 tys. mieszkańców – 700 km.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami od ryczałtu za używanie pojazdu prywatnego na potrzeby pracodawcy jest pobierany podatek dochodowy. Zwolnienia od podatku są możliwe tylko w sytuacji, gdy wynika to z innych ustaw, które obejmują pracowników Poczty Polskiej, pomocy społecznej i lasów państwowych.

Zwolnienie ze składek na ubezpieczenia społeczne  wynika z rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949 ze zm.). Składek nie nalicza się od:

1. zwrotu kosztów używania przez pracowników prywatnych pojazdów w jazdach lokalnych dla potrzeb pracodawcy – do wysokości wynikającej z miesięcznego ryczałtu lub przemnożenia liczby przejechanych kilometrów przez stawkę za 1 km przebiegu (par. 2 ust. 1 pkt 13),
2. diet i innych należności z tytułu podróży służbowej pracownika, w tym zwrotu kosztów przejazdu prywatnym pojazdem w podróży krajowej lub podróży zagranicznej – do wysokości wynikającej z przemnożenia liczby przejechanych kilometrów przez stawkę za 1 km przebiegu (par. 2 ust. 1 pkt 15).

Co do zasady (z pewnymi tylko wyjątkami) składniki przychodu, które są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, nie stanowią także podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne (art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2561 ze zm.).

Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.

Od stycznia 2023 r. obowiązują nowe zasady składania PIT-2 i innych formularzy/oświadczeń służących rozliczaniu zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych przez płatników.

Formularz PIT-2, czyli oświadczenie podatnika dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych do końca 2022 r. składali wyłącznie pracownicy, czyli osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, swoim pracodawcom. Formularz dotyczył wyłącznie stosowania przez płatnika miesięcznej kwoty wolnej od podatku.

Od 2023 r. podatnik podatku dochodowego (nie tylko pracownik) może z większą swobodą dysponować kwotą wolną od podatku w trakcie roku.

Nowością jest możliwość upoważnienia wszystkich płatników (nie tylko pracodawców) do stosowania kwoty wolnej od podatku, w tym np. zleceniodawców, wypłacających wynagrodzenia członkom zarządu, rady nadzorczej albo wynagrodzenia z tytułu kontraktów menedżerskich. W rezultacie podatnicy inni niż pracownicy mogą korzystać z kwoty wolnej już w trakcie roku podatkowego na etapie wypłat miesięcznych, a nie dopiero poprzez złożenie zeznania.

Podatnik może od 1 stycznia 2023 r. dokonać podziału 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł) w danym miesiącu maksymalnie na trzech płatników.

W oświadczeniu, w którym podatnik informuje płatnika, jak ma stosować kwotę zmniejszającą podatek, można uprawnić płatnika do pomniejszenia zaliczki o:

• 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł /m-c), albo
• 1/24 kwoty zmniejszającej podatek (150 zł /m-c), albo
• 1/36 kwoty zmniejszającej podatek (100 zł /m-c)

W nowym formularzu PIT-2 podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych mogą składać następujące oświadczenia i wnioski, mające wpływ na wysokość zaliczki /zaliczek obliczanych przez płatników:

1. oświadczenie o stosowaniu/niestosowaniu pomniejszenia zaliczki o kwotę stanowiącą nie więcej niż 1/12 kwoty zmniejszającej podatek,
2. oświadczenie o zamiarze preferencyjnego opodatkowania dochodów z małżonkiem albo jako osoba samotnie wychowująca dziecko,
3. oświadczenie o stosowaniu ulgi na powrót, ulgi dla rodzin 4+ oraz ulgi dla pracujących seniorów,
4. wniosek o stosowanie/niestosowanie ulgi dla młodych,
5. wniosek o stosowanie/niestosowanie kosztów uzyskania przychodów,
6. wniosek o stosowanie wyższej stawki podatku,
7. wniosek o niepobieranie zaliczek.

Podatnik składa ww. oświadczenia płatnikowi na piśmie przy wykorzystaniu formularza PIT-2 lub w inny dowolny sposób przyjęty przez płatnika, np. poprzez system płacowo-księgowy obowiązujący w danej firmie.

Korzystanie ze wzorów opracowanych przez Ministerstwo Finansów nie jest obowiązkowe. Jeśli jednak podatnik złoży oświadczenie lub wniosek według tych wzorów, to płatnik nie może odmówić ich przyjęcia.

Oświadczenia i wnioski mogą być składane w dowolnym momencie roku podatkowego, z tym że zgodnie z generalną zasadą płatnik uwzględnia to oświadczenie lub ten wniosek najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym je otrzymał. Wycofanie i zmiana złożonego uprzednio oświadczenia lub wniosku następuje w drodze nowego oświadczenia lub wniosku.

Podatnicy uzyskujący przychody z umowy o pracę, którzy w poprzednich latach złożyli PIT-2 swemu pracodawcy i nie chcą w tym zakresie żadnych zmian, nie muszą ponownie składać tego formularza. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku osób uzyskujących przychody z umów zlecenia i o dzieło. One mają możliwość złożenia PIT-2 po raz pierwszy od 1 stycznia 2023 r. Jeżeli jednak zleceniobiorcy lub wykonawcy umów o dzieło nie złożą płatnikowi PIT-2 to kwota wolna od podatku im nie przepadnie, gdyż zostanie rozliczona w zeznaniu rocznym.

Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.