Od 1 października 2020 r. w przypadku wszystkich czynnych podatników podatku od towarów i usług będą miały zastosowanie nowe pliki JPK_VAT, zawierające część deklaracyjną i ewidencyjną. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z 15 października 2019 r. w sprawie zakresu danych zawartych w ewidencji zakupu i sprzedaży oraz w deklaracjach dla podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2019 r. poz. 1988). przedsiębiorcy w części ewidencyjnej są zobowiązani do stosowania dodatkowych oznaczeń dla określonych transakcji sprzedaży m. in. symbolu TP. Jest on stosowany w odniesieniu do transakcji między podmiotami powiązanymi w rozumieniu art.32 ust.2 pkt.1 ustawy VAT, czyli między podmiotami gospodarczymi, które są ze sobą powiązane na zasadach określonych w ustawach o podatku dochodowym.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych definiuje podmioty powiązane w art. 23m. Przez podmioty powiązane należy rozumieć:

1. Podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot, lub
2. Podmioty, na które wywiera znaczący wpływ: a) ten sam inny podmiot lub b) małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot, lub
3. Spółkę niemającą osobowości prawnej i jej wspólników, lub
4. Podatnika i jego zagraniczny zakład.

Podmiot – oznacza to osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej oraz zagraniczny zakład.

Powiązania – oznaczają relacje, o których mowa w pkt 1-4, występujące pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Przez wywieranie znaczącego wpływu należy rozumieć:

1. posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25%: a) udziałów w kapitale; lub b) praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub c) udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych, lub
2. faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, lub
3. pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.

W efekcie, aby zweryfikować powiązania pomiędzy podmiotami, należy znać nie tylko szczegółową strukturę właścicielską, ale także sposób podziału zysku czy prawa głosu.

O podmiotach powiązanych można mówić w sytuacji, gdy jeden z nich spełnia jedno z kryteriów: udziałów (posiada bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25% udziałów w kapitale), praw głosu (25% głosów w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających) lub zysku (25% udziału w zyskach lub ekspektatywę takiego prawa). Dodatkowo poziom trudności podnosi możliwość wystąpienia takiego wpływu nie tylko w sposób bezpośredni, lecz także w sposób pośredni. Oznacza to więc, że w sytuacji, gdy dany podmiot A posiada w jednym podmiocie B 27% udziałów bezpośrednio oraz 30% praw głosu w drugim podmiocie C, to te dwa podmioty B i C są powiązane, pomimo iż nie łączą ich bezpośrednie relacje tylko osoba wspólnego udziałowca.

Pokrewieństwo do drugiego stopnia – relacja pomiędzy osobami lub osobnikami mającymi wspólnego przodka (prawn. wstępnego). O pokrewieństwie mówimy, gdy jedna osoba jest przodkiem drugiej (np. ojciec – syn) lub gdy obie mają wspólnego przodka (np. brat – siostra)

Pierwszy stopień pokrewieństwa w linii prostej: 1) ojciec 2) matka 3) rodzice 4) syn 5) córka 6) dziecko

Drugi stopień pokrewieństwa w linii prostej : 1) dziadek 2) babka 3) dziadek i babka 4) wnuk 5) wnuczka 6) wnuk i wnuczka

Drugi stopień pokrewieństwa w linii bocznej: 1) brat 2) siostra 3) rodzeństwo

Powinowactwo do drugiego stopnia – O powinowactwie mówimy, gdy dane osoby nie są spokrewnione i ich relacja opiera się na zawartym małżeństwie (np. mąż – żona), przysposobieniu itd.

Oprócz małżonków wyróżniamy:

Pierwszy stopień powinowactwa w linii prostej 1) ojciec męża, ojciec żony 2) matka męża, matka żony 3) rodzice męża lub rodzice żony 4) mąż córki 5) żona syna

Drugi stopień powinowactwa rodzinnego w linii bocznej: 1) nazwy rodzeństwa współmałżonka – brat męża, siostra męża, brat żony, siostra żony 2) nazwy współmałżonka rodzeństwa – żona brata, mąż siostry.

Przykłady podmiotów powiązanych

Analizy istnienia powiązań pomiędzy podmiotami gospodarczymi można dokonywać przez pryzmat relacji:

1. kapitałowych,
2. osobowych,
3. rodzinnych.

Przykład 1

Spółka cywilna osób fizycznych A posiada udziały w spółce z o.o. B w wysokości 35%. Na gruncie ustawy o PIT będą to podmioty powiązane. Jest to przykład powiązania kapitałowego.

Przykład 2

Spółka X posiada 33% udziałów w spółce Y i 28% udziałów w spółce Z. Pomimo, że spółka Y i Z nie są ze sobą powiązane w sposób bezpośredni to z punktu widzenia podatkowego będą uważane za podmioty powiązane w sposób pośredni.

Przykład 3

Pan Andrzej Wilk posiada 27% udziału w majątku firmy Pana Jana Dobrzańskiego. Tym samym w świetle przepisów te 2 podmioty należy uznać za powiązane. (bo ten sam podmiot wywiera na nie znaczący wpływ)

Przykład 4

Pani Monika i Pan Krzysztof są w związku małżeńskim. Każde z nich prowadzi działalność gospodarczą i dokonują pomiędzy sobą transakcji gospodarczych. Jest to przykład powiązań rodzinnych.

Przykład 5

Pani Dorota przeprowadza transakcje handlowe w ramach prowadzonej działalności gospodarczej z Panią Joann, która jest siostrą męża Pani Doroty. W tym przypadku mamy również do czynienia z powiązaniami rodzinnymi. (powinowactwo do drugiego stopnia w linii bocznej)

Przykład 6

Pan Józef prowadzi firmę usługową i wykonuje zlecenia na rzecz swojego syna, który prowadzi działalność gospodarczą. Jest to kolejny przykład powiązań rodzinnych.

Ewa Stolarczyk, Abak S.A.