Pożyczka udziałowca jako forma pozyskania kapitału

Udzielenie pożyczki przez udziałowca spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest co do zasady neutralne podatkowo dla spółki. Dlatego ten sposób dokapitalizowania jest korzystną dla spółki formą pozyskania kapitału.

Podatek dochodowy od osób prawnych (PDOP)

1. Kwota pożyczki udzielonej spółce przez udziałowca nie stanowi przychodu po stronie spółki (art. 12 ust. 4 pkt 1) ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst. jedn. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397), a dla udziałowca – pożyczkodawcy nie stanowi kosztu uzyskania przychodu.
2. Umowa pożyczki powinna zawierać określenie kwoty pożyczki, wysokość oprocentowania oraz warunki spłaty. Chociaż przepisy prawa nie zobowiązują stron do określenia oprocentowania, to udzielenie spółce przez wspólnika nieoprocentowanej pożyczki skutkuje powstaniem po stronie spółki przychodu z tytułu otrzymania nieodpłatnego świadczenia (art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o PDOP) w postaci odsetek, jakie spółka powinna zapłacić, uzyskując pożyczkę od niezależnego podmiotu świadczącego usługi pośrednictwa finansowego. Wartość przychodu ustala się wówczas na podstawie cen rynkowych właściwych dla tego rodzaju usług (art. 12 ust. 6 pkt 4 ustawy o PDOP).
3. Co do zasady odsetki od pożyczek udzielanych przez udziałowców stanowią koszt uzyskania przychodu, jednak art. 16 ust. 1 pkt 60) i 61) ustawy o PDOP przewiduje w tym zakresie wyjątki. Ograniczenia odnoszą się do szczególnych grup pożyczkodawców:

a) wspólnika posiadającego bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów spółki otrzymującej pożyczkę,

b) wspólników posiadających łącznie bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów spółki otrzymującej pożyczkę, oraz

c) innej spółki (spółki siostrzanej), jeżeli w obu tych podmiotach (w spółce pożyczkodawcy i w spółce pożyczkobiorcy) ten sam wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż po 25% udziałów.

Powyższe przepisy stosuje się, jeżeli na dzień wypłaty odsetek od pożyczki udzielonej spółce przez jej wspólnika, zadłużenie spółki w stosunku do danej grupy podmiotów kapitałowo z nią powiązanych (bezpośrednio i pośrednio) przekroczy łącznie wysokość kapitału własnego spółki (suma wszystkich kapitałów). W przypadku gdy kwota udzielonej podatnikowi pożyczki (kredytu) została temu podatnikowi faktycznie przekazana przed 1 stycznia 2015 r. zamiast jednokrotności kapitału własnego stosujemy trzykrotną wartość jej kapitału zakładowego. Dla celów określenia tego zadłużenia należy zsumować zadłużenie wobec wszystkich wspólników spółki otrzymującej pożyczkę, którzy posiadają co najmniej 25% udziałów w jej kapitale oraz podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych wspólników. W  przypadku gdy pożyczka udzielana jest przez spółkę siostrzaną, trzeba uwzględnić również zadłużenie wobec tej spółki.

Konkludując, odsetki od pożyczek udzielonych przez udziałowca spółce niezaliczane do kosztów uzyskania przychodu stanowią iloczyn wypłaconych odsetek i ilorazu całkowitego zadłużenia spółki wobec istotnych udziałowców pomniejszonego o wysokość kapitału własnego tej spółki oraz całkowitego zadłużenia.

Podatek od towarów i usług (VAT)

Obowiązek w zakresie podatku VAT nie wystąpi, jeżeli pożyczki na rzecz spółki udziela osoba fizyczna niebędąca podatnikiem VAT.

Natomiast jeśli pożyczkodawca jest podatnikiem VAT, czynność udzielenia pożyczki podlega obowiązkowi podatkowemu, ale korzysta ze zwolnienia na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2011, nr 177, poz. 1054) jako usługa pośrednictwa finansowego. W konsekwencji spółka obowiązana jest wykazać tę czynność w deklaracji VAT.

Podstawą opodatkowania usługi pośrednictwa finansowego jest kwota należnych odsetek, a obowiązek podatkowy powstaje z chwilą, gdy odsetki od udzielonej pożyczki zostają zapłacone (metoda kasowa). Spłata pożyczki wraz z odsetkami w ratach powoduje, że obowiązek podatkowy powstaje w chwili otrzymywania kolejnej kwoty odsetek.

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)

Zgodnie art. 9 pkt 10 lit. i) ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.) pożyczki udzielane przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej, czyli spółce z o.o., akcyjnej i europejskiej, są zwolnione od podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podsumowanie

Udzielenie pożyczki przez udziałowca spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest co do zasady neutralna podatkowo dla spółki. Dlatego ten sposób dokapitalizowania jest korzystną dla spółki formą pozyskania kapitału.

Ewa Stolarczyk

3 kwietnia 2017 r., Olsztyn