Polski Ład a nielegalne zatrudnienie

Od 1 stycznia 2022 r., zgodnie z przepisami Polskiego Ładu, wyłącznie pracodawca będzie ponosił konsekwencje nielegalnego zatrudnienia lub nieujawniania całości bądź części wynagrodzeń swoich pracowników.

Definicja nielegalnego zatrudnienia

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 13 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nielegalne zatrudnienie to:

zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków,
niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego,
podjęcie przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy.

Zwolnienie dotyczące przychodów pracowników

Od 1 stycznia 2022 r. na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawy PIT) zwalnia od podatku dochodowego przychody pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz przychody ze stosunku pracy w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym.

Ponadto, nielegalnie zatrudniony zachowa pełne prawo do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego, choć składki będą w całości płacone przez pracodawcę.

Zatem pracownicy nie poniosą żadnych konsekwencji związanych ze stwierdzeniem nielegalnego zatrudnienia albo ujawnieniem przychodów z stosunku pracy.

Wszelkie koszty i sankcje z tytułu nielegalnego zatrudnienia i nieujawniania przychodów poniosą w całości pracodawcy.

Obciążenie z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne pracowników

Na podstawie art.16 ust.1e ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub zaniżenia podstawy wymiaru składek pracowników, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia nie obciążają ubezpieczonego i opłacane są w całości z własnych środków przez płatnika składek.

Ponadto, zgodnie z art. 86 ust. 1 pkt 17 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, od części wynagrodzenia, które podlega zwolnieniu od podatku dochodowego, ma opłacać pracodawca.

Obciążenie podatkowe pracodawcy

Wartość przychodu pracownika, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy PIT stanowi przychód pracodawcy z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 21 ustawy PIT). Wartość pracy osoby zatrudnionej nielegalnie jest ustalona za każdy miesiąc, w którym zostało stwierdzone nielegalne zatrudnienie, w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym miesiącu, przy czym przychód powstaje na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia (art.14 ust. 2 pkt 20 ustawy PIT). Przychód ten ustala się także w przypadku, gdy wynagrodzenie z tytułu nielegalnego zatrudnienia zostało faktycznie wypłacone osobie nielegalnie zatrudnionej (art.14 ust. 2j ustawy PIT.

Dodatkowo pracodawca poniesie konsekwencje po stronie kosztów uzyskania przychodów w działalności, w której zatrudnia nielegalnie pracownika. Z kosztów podatkowych będą bowiem wyłączone świadczenia wypłacone z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz różnica między faktycznie wypłaconym wynagrodzeniem a wynagrodzeniem oficjalnie wypłaconym (art. 23 ust. 1 pkt 55c ustawy PIT). Kosztem podatkowym pracodawcy nie będą też składki na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia, pomimo że będzie je finansował sam pracodawca jako płatnik składek (art. 23 ust. 1 pkt 55d ustawy PIT).

Takie same rozwiązania zostały wprowadzone również do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w art. 12 ust. 1 pkt 12 i 13 oraz ust. 3n, art. 16 ust. 1 pkt 57c i 57d, a także w zakresie opodatkowania przychodów ryczałtem ewidencjonowany w art. 12 ust. 1 pkt 7 lit. e ustawy o podatku zryczałtowanym (w tym przypadku stawka ryczałtu od takiego przychodu wyniesie 3%).

Termin wejścia zmian w życie

Przedstawione zmiany mają zastosowanie do przypadków nielegalnego zatrudnienia oraz nieujawniania właściwym organom części wynagrodzenia ze stosunku pracy, które zaistnieją od 1 stycznia 2022 r. Natomiast dla pracownika w zakresie zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy PIT – mają zastosowanie również do przypadków zaistniałych wcześniej przed 1 stycznia 2022 r., chyba że przed tą datą właściwy organ wszczął postępowanie w związku z tym nielegalnym zatrudnieniem lub nieujawnieniem części wynagrodzenia ze stosunku pracy (art. 69 ustawy wprowadzającej Polski Ład).

Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.