Lista przesłanek należytej staranności w podatku VAT

Ministerstwo Finansów prowadziło konsultacje podatkowe w sprawie listy przesłanek należytej staranności po stronie nabywcy w transakcjach krajowych w kontekście prawa do odliczenia VAT.

Celem tych konsultacji było opracowanie możliwie kompletnej i precyzyjnej listy przesłanek należytej staranności, których spełnienie w momencie zawierania transakcji skutkowałoby brakiem podstaw do kwestionowania u podatników prawa do odliczenia VAT w następstwie uznania, że podatnicy nie wiedzieli i nie mogli wiedzieć, że w ramach danej transakcji ich dostawca dopuścił się przestępstwa.

25 kwietnia 2018 r. Ministerstwo ogłosiło finał tych konsultacji, prezentując efekt prowadzonych prac, czyli dokument pt. „Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych”, który jednak nie został skierowany do przedsiębiorców, tylko do organów podatkowych jako wytyczne postępowania.

Wbrew wcześniejszym zapowiedziom dokument nie ma charakteru urzędowych objaśnień, które dawałyby podatnikom gwarancję ochrony. Jest to tylko zbiór wskazówek pomocnych urzędnikom skarbowym w ocenie dochowania należytej staranności w VAT przez przedsiębiorców. To także swoisty „drogowskaz” dla przedsiębiorców, wskazujący czym w ocenie należytej staranności kierują się urzędnicy. Przedsiębiorcy liczyli na listę przesłanek, których dochowanie dawałoby pewność prawa do odliczenia VAT wynikającego z faktur.

Metodyka określa najistotniejsze okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie zachowania podatników, którzy sami nie dokonali oszustwa w zakresie VAT oraz nie wiedzieli, że transakcja, w wyniku której nabyli towar, służy oszustwu w zakresie VAT. Ma to zwiększyć pewność obrotu krajowego i przejrzystość działań Krajowej Administracji Skarbowej.

Metodyka rozróżnia odmienne przesłanki oceny dochowania należytej staranności w przypadku 2 sytuacji:

przy rozpoczęciu współpracy z kontrahentem
w trakcie trwania współpracy biznesowej

Przy podjęciu współpracy

a) KRYTERIA FORMALNE

Przedsiębiorca powinien sprawdzić czy kontrahent:

jest zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) o ile rejestracja jest wymagana w przypadku kontrahenta;
jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny; nabywca może to zweryfikować internetowo przez usługę „Sprawdzenie statusu podmiotu VAT” lub poprzez złożenie wniosku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego;
na moment transakcji nie został wykreślony z rejestru podatników VAT – nie jest wpisany do prowadzonego przez Szefa KAS wykazu podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT lub które nie zostały zarejestrowane przez naczelnika urzędu skarbowego;
posiada wymagane koncesje i zezwolenia dotyczące towarów i usług będących przedmiotem planowanej transakcji (podatnik powinien ich zażądać);
osoby zawierające umowę /dokonujące transakcji posiadają umocowanie do działania w imieniu kontrahenta (podatnik może zweryfikować umocowanie osób upoważnionych na podstawie danych z KRS lub CEIDG).

b) KRYTERIA TRANSAKCYJNE

Transakcja nie powinna być przeprowadzona bez ryzyka gospodarczego
Podatnik nie powinien płacić gotówką lub wybrać zapłatę gotówką ze względu na rabat, gdy wartość transakcji jest wyższa niż 15 tys. PLN
Podatnik nie powinien płacić przelewem na dwa odrębne rachunki bankowe, rachunek podmiotu trzeciego lub konto zagraniczne

Podejrzana będzie sytuacja gdy:

cena towaru będzie odbiegać od wartości rynkowej i nie będzie ekonomicznego uzasadnienie tej sytuacji;
kontrahent sprzedaje towary nie ze swojej branży a zmiana profilu działalności nie ma uzasadnienia ekonomicznego;
kontrahent posiada siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności gospodarczej pod adresem, pod którym brak oznak prowadzenia firmy;
kontrahent będzie wymagał od podatnika krótszego terminu płatności niż termin oferowany przez innych dostawców z tej samej branży bez ekonomicznego uzasadnienia;
transakcja zostanie zawarta na warunkach znacznie odbiegających od tych które uznawane były w danej branży za gwarantujące bezpieczeństwo obrotu;
kontrahent dostarczy towary niezgodne z wymaganiami jakościowymi określonymi w przepisach prawa;
transakcja nie będzie udokumentowana umową, zamówieniem lub innym potwierdzeniem jej warunków;
kontrahent będący spółką kapitałową dysponował kapitałem zakładowym niewspółmiernie niskim w stosunku do okoliczności transakcji;
kontrahent nie posiadał zaplecza organizacyjno-technicznego odpowiedniego do rodzaju i skali prowadzonej działalności gospodarczej;
kontrahent nie dysponuje stroną internetową (lub nie jest obecny w mediach społecznościowych) z informacjami odpowiednimi do skali prowadzonej działalności, mimo że jest to przyjęte w danej branży.

Ministerstwo Finansów podkreśla że nie jest to katalog zamknięty.

W trakcie trwania współpracy biznesowej

a) KRYTERIA FORMALNE

Podatnik nie weryfikował w sposób regularny czy:

kontrahent jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny;
kontrahent nie utracił wymaganych koncesji i zezwoleń;
czy osoby zawierające umowę /dokonujące transakcji posiadają aktualne umocowanie do działania w imieniu kontrahenta;
kontrahent nie został wpisany do wykazu podmiotów wykreślonych z rejestru podatników czynnych VAT(chyba że rejestracja podatnika została przywrócona w późniejszym okresie)

b) KRYTERIA TRANSAKCYJNE

zawarcie transakcji bez ryzyka gospodarczego;
płatność gotówką albo obniżenie ceny w razie płatności gotówką – w przypadku gdy wartość transakcji przekracza 15 tys. PLN
zapłata za towar na dwa odrębne rachunki bankowe (nie dotyczy mechanizmu podzielonej płatności), rachunek podmiotu trzeciego albo rachunek zagraniczny;
cena towaru znacząco odbiegająca od ceny rynkowej bez ekonomicznego uzasadnienia;
transakcja – bez ekonomicznego uzasadnienia- dotyczy towarów, które należały do innej branży niż ta, w której działa kontrahent i których dotychczas podatnik od niego nie nabywał;
termin płatności za towar od podatnika był krótszy niż standardowy termin płatności – bez ekonomicznego uzasadnienia;
transakcja została przeprowadzona na warunkach znacznie odbiegających od tych które uznawane były w danej branży za gwarantujące bezpieczeństwo obrotu;
kontrahent dostarcza towary niezgodne z wymaganiami jakościowymi określonymi w przepisach prawa powszechnie obowiązującego;
transakcja nie została udokumentowana umową w formie pisemnej (w tym w formie elektronicznej), zamówieniem lub innym potwierdzeniem warunków transakcji;
w dotychczasowych transakcjach kontrahent bez uzasadnienia zmienił sposób transportu towarów (np. towar miał być dostarczony z Polski a jest przewożony z terytorium innego państwa.

Ewa Stolarczyk, Abak S.A.