Fundacje rodzinne

22 maja 2023 r. w życie weszły nowe przepisy dotyczące fundacji rodzinnej, która ma przede wszystkim ułatwiać procesy sukcesji w przedsiębiorstwach rodzinnych.

Zgodnie z przyjętymi założeniami, fundacja rodzinna ma być sposobem na zapobieganie dezintegracji majątku zgromadzonego przez firmy rodzinne w sytuacji śmierci albo emerytury ich założycieli lub właścicieli.

Oprócz realizacji celów związanych z sukcesją międzypokoleniową, fundacje rodzinne będą pełniły w obrocie gospodarczym także rolę narzędzia do inwestowania oraz reinwestowania środków. Będzie to możliwe z uwagi na korzystne zasady opodatkowania fundacji rodzinnych.

By fundacja rodzinna mogła pełnić swoją funkcję musi zostać wyposażona w określone składniki majątkowe. Zgodnie z art. 17 ustawy o fundacji rodzinnej fundator (założyciel) wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, minimum 100 tys. zł. Na początku fundator wnosi majątek do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego, ale fundacja może być wyposażana w dodatkowe mienie także po pokryciu funduszu założycielskiego.

Przykładowo do fundacji rodzinnej można wnieść: nieruchomości, środki pieniężne, udziały i akcje, a także majątek prywatny: domy wakacyjne, samochód, jacht, kolekcje sztuki.

Zwolnienia podatkowe przewidziane dla fundacji rodzinnej

Wnoszenie składników majątkowych nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym CIT/PIT na moment wyposażania fundacji rodzinnej w te składniki majątkowe. Niezależnie od wartości rynkowej takich składników oraz poniesionych przez wnoszącego kosztów nie powstanie obowiązek podatkowy.

Fundacja rodzinna a inne podatki

Zwolnienie podmiotowe dla fundacji rodzinnych przewidziano wyłącznie na gruncie podatku dochodowego. Fundacje te mogą być podatnikami innych podatków, np. podatku od towarów i usług (VAT) oraz od czynności cywilnoprawnych (PCC) na zasadach ogólnych.

Funkcjonowanie fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna ma za zadanie wspierać wielopokoleniową sukcesję, a jednocześnie dążyć do akumulacji kapitału. W ramach funkcjonowania fundacja rodzina może pokrywać koszty utrzymania, kształcenia czy leczenia beneficjentów.

Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą

W art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej przewidziano katalog dozwolonej działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców) fundacji rodzinnej. Obejmuje on:

a) zbywanie mienia, o ile nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;

b) najem, dzierżawę, udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;

c) uczestnictwo w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach i podobnych podmiotach;

d) nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i podobnych praw;

e) udzielanie pożyczek określonym podmiotom powiązanym (spółkom kapitałowym, w którym fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje; spółkom osobowym, w których fundacja uczestniczy jako wspólnik; beneficjentom);

f) obrót zagranicznymi środkami płatniczymi w celu dokonywania płatności;

g) prowadzenie gospodarstwa rolnego;

h) gospodarkę leśną.

Przychody wygenerowane w ramach działalności z powyższego katalogu korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych. Stwarza to możliwości w zakresie inwestowania oraz reinwestowania środków. Przykładowo, fundacja rodzinna nabywa nieruchomość, którą następnie przez określony czas wynajmuje. Następnie zbywa ją, a za uzyskane środki kupuje inną – również na wynajem. Wszystkie te zdarzenia będą neutralne pod kątem CIT (przy założeniu, że zbywanie mienia nie nastąpiło wyłącznie w celu dalszego zbycia).

Analogicznie, neutralne podatkowo będzie zbycie przez fundację rodzinną udziałów lub akcji posiadanych w spółkach kapitałowych. Stwarza to więc szanse na neutralną sprzedaż części/całości biznesu, a następnie reinwestycję środków.

Gdy fundacja rodzinna będzie prowadzić działalność inną niż wymieniona powyżej, zwolnienie podatkowe nie znajdzie zastosowania. Przychód z takiej działalności zostanie opodatkowany stawką 25 proc.

Wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów

W trakcie funkcjonowania fundacji rodzinnej nastąpić może wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów.

Konsekwencje podatkowe wypłaty świadczenia – CIT – w momencie przekazania świadczenia na rzecz danej osoby (beneficjenta) na poziomie fundacji rodzinnej powstaje przychód opodatkowany 15-proc. stawką CIT, odpowiadający wartości tego świadczenia.

Konsekwencje podatkowe wypłaty świadczenia – PIT – co do zasady świadczenie na rzecz beneficjenta jest opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych według stawki 15-proc. i kwalifikowane jako przychód z innych źródeł.

Przewidziano jednak zwolnienie z opodatkowania dla beneficjentów należących do tzw. zerowej grupy w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn (tj. dla małżonka, zstępnych, wstępnych, rodzeństwa, pasierba, ojczyma, macochy).

Likwidacja fundacji rodzinnej

Konsekwencje podatkowe wydania mienia po likwidacji fundacji rodzinnej – CIT – fundacja rodzinna będzie mogła być rozwiązana lub zlikwidowana w przypadkach określonych w rozdziale 11 ustawy o fundacji rodzinnej. Likwidacja fundacji może być kosztowna pod względem podatkowym. Konieczna będzie bowiem zapłata CIT od wartości rynkowej likwidowanego mienia. Możliwe będzie jedynie pomniejszenie przychodu o wartość podatkową mienia wniesionego, co w praktyce oznacza zestawienie wartości rynkowej mienia z dnia likwidacji z wartością historyczną (często może pojawić się tu duża różnica w wartości). Do opodatkowania mienia znajdzie zastosowanie wspomniana powyżej 15-proc. stawka CIT.

Konsekwencje podatkowe wydania mienia po likwidacji fundacji rodzinnej – PIT – przy wydaniu mienia zastosowanie znajdą reguły analogiczne jak przy wypłacie świadczenia. Oznacza to, że osoba, która otrzyma mienie zapłaci 15-proc. PIT. Alternatywnie, osoby należące do grupy zerowej mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego. Na poziomie podatku dochodowego od osób fizycznych podstawę opodatkowania będzie stanowić wartość otrzymanego mienia, bez możliwości pomniejszenia o koszty uzyskania przychodu.

Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.