Prewencyjna kontrola trzeźwości pracownika jako nowe uprawnienie pracodawcy

21 lutego 2023 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu pracy dopuszczająca przeprowadzanie kontroli trzeźwości pracownika przez pracodawcę.

W tym dniu zaczęły obowiązywać przepisy umożliwiające pracodawcy samodzielne przeprowadzenie kontroli trzeźwości, jeśli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia.

Wcześniej kontrola trzeźwości pracownika była możliwa wyłącznie w sytuacjach, gdy zachodziło uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Kontrolę przeprowadzał uprawniony do tego organ powołany do ochrony porządku publicznego, czyli policja.

Nowe przepisy wprowadzają możliwość dokonywania tzw. prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników, a co za tym idzie, nie wtedy, gdy okoliczność wskazuje na stan pracownika po spożyciu alkoholu, lecz w celu prewencyjnego zapobiegania dopuszczeniu pracownika pod wpływem alkoholu do pracy.

Prewencyjne kontrole trzeźwości dopuszczalne są wyłącznie w takich przypadkach, gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, np. kontrole personelu medycznego szpitali, pracowników produkcyjnych, kierowców, pracowników ochrony, nauczycieli, opiekunów, pracowników budowlanych.

Warunki wprowadzenia prewencyjnych kontroli trzeźwości

Pracodawca, aby wprowadzić w zakładzie pracy prewencyjne kontrole trzeźwości, powinien ustalić takie kontrole trzeźwości w:

• układzie zbiorowym pracy lub
• regulaminie pracy albo
• obwieszczeniu (jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy).

Ponadto w tych aktach wewnątrzzakładowych należy określić grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą. Niezbędne jest także określenie sposobu przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli oraz czas i częstotliwość jej przeprowadzania.

Pracodawca informuje też pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości – należy to zrobić w sposób przyjęty u danego pracodawcy nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. Także w razie zatrudnienia pracownika objętego kontrolą, przed dopuszczeniem go do pracy pracodawca informuje go o zasadach przeprowadzania kontroli trzeźwości.

Kontrola trzeźwości przeprowadzana przez pracodawcę obejmuje badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie.

Na czym polega prewencyjna kontrola trzeźwości?

Kontrola trzeźwości polega na stwierdzeniu:

1. braku obecności alkoholu w organizmie pracownika,
2. obecności alkoholu wskazującej na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości.

Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3. Natomiast stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Skutki przeprowadzenia kontroli

Jeżeli kontrola trzeźwości wykaże, że pracownik znajduje się w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości (lub zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy), wówczas pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy. Za czas niedopuszczenia do pracy pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie. Informację o podstawie niedopuszczenia do pracy pracodawca przekazuje do wiadomości pracownika.

Na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza policja.

Kontrola pracowników na obecność środków działających podobnie do alkoholu

Pracodawca może także wprowadzić kontrolę pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu (potocznie zwanych narkotykami lub środkami odurzającymi). Kontrola może być wprowadzona, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Do prowadzenia takich kontroli stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kontroli trzeźwości.

Dokumentowanie kontroli i przetwarzanie informacji przez pracodawcę

Z przeprowadzonej kontroli pracodawca przetwarza informacje o dacie, godzinie i minucie badania oraz jego wyniku wskazującym na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości (lub wskazującym na obecność w organizmie pracownika środka działającego podobnie do alkoholu). Przetwarzanie tych informacji jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku, gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia dóbr. Informacje te należy przechowywać w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający 1 roku od dnia ich zebrania.

Kontrola osób niebędących pracownikami

Przeprowadzenie prewencyjnej kontroli jest możliwe nie tylko w stosunku do pracowników. Przedsiębiorca niebędący pracodawcą organizujący pracę wykonywaną przez:

• osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy albo
• osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą

może przeprowadzać kontrolę trzeźwości tych osób oraz kontrolę na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu.

Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.