22 maja 2023 r. w życie weszły nowe przepisy dotyczące fundacji rodzinnej, która ma przede wszystkim ułatwiać procesy sukcesji w przedsiębiorstwach rodzinnych.
Zgodnie z przyjętymi
założeniami, fundacja rodzinna ma być sposobem na zapobieganie dezintegracji
majątku zgromadzonego przez firmy rodzinne w sytuacji śmierci albo emerytury
ich założycieli lub właścicieli.
Oprócz realizacji celów związanych z sukcesją
międzypokoleniową, fundacje rodzinne będą pełniły w obrocie gospodarczym także
rolę narzędzia do inwestowania oraz reinwestowania środków. Będzie to możliwe z
uwagi na korzystne zasady opodatkowania fundacji rodzinnych.
By fundacja rodzinna mogła pełnić swoją funkcję musi zostać
wyposażona w określone składniki majątkowe. Zgodnie z art. 17 ustawy o fundacji
rodzinnej fundator (założyciel) wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie
funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, minimum
100 tys. zł. Na początku fundator wnosi majątek do fundacji rodzinnej na
pokrycie funduszu założycielskiego, ale fundacja może być wyposażana w
dodatkowe mienie także po pokryciu funduszu założycielskiego.
Przykładowo do fundacji rodzinnej można wnieść:
nieruchomości, środki pieniężne, udziały i akcje, a także majątek prywatny:
domy wakacyjne, samochód, jacht, kolekcje sztuki.
Zwolnienia podatkowe przewidziane dla fundacji rodzinnej
Wnoszenie składników majątkowych nie podlega opodatkowaniu podatkiem
dochodowym CIT/PIT na moment wyposażania fundacji rodzinnej w te składniki
majątkowe. Niezależnie od wartości rynkowej takich składników oraz poniesionych
przez wnoszącego kosztów nie powstanie obowiązek podatkowy.
Fundacja rodzinna a inne podatki
Zwolnienie podmiotowe dla fundacji rodzinnych przewidziano
wyłącznie na gruncie podatku dochodowego. Fundacje te mogą być podatnikami
innych podatków, np. podatku od towarów i usług (VAT) oraz od czynności
cywilnoprawnych (PCC) na zasadach ogólnych.
Funkcjonowanie fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna ma za zadanie wspierać wielopokoleniową
sukcesję, a jednocześnie dążyć do akumulacji kapitału. W ramach funkcjonowania
fundacja rodzina może pokrywać koszty utrzymania, kształcenia czy leczenia
beneficjentów.
Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą
W art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej przewidziano katalog
dozwolonej działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018
r. Prawo przedsiębiorców) fundacji rodzinnej. Obejmuje on:
a) zbywanie mienia, o ile nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
b) najem, dzierżawę, udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;
c) uczestnictwo w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach i podobnych podmiotach;
d) nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i podobnych praw;
e) udzielanie pożyczek określonym podmiotom powiązanym (spółkom kapitałowym, w którym fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje; spółkom osobowym, w których fundacja uczestniczy jako wspólnik; beneficjentom);
f) obrót zagranicznymi środkami płatniczymi w celu dokonywania płatności;
g) prowadzenie gospodarstwa rolnego;
h) gospodarkę leśną.
Przychody wygenerowane w ramach działalności z powyższego
katalogu korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych.
Stwarza to możliwości w zakresie inwestowania oraz reinwestowania środków.
Przykładowo, fundacja rodzinna nabywa nieruchomość, którą następnie przez
określony czas wynajmuje. Następnie zbywa ją, a za uzyskane środki kupuje inną
– również na wynajem. Wszystkie te zdarzenia będą neutralne pod kątem CIT (przy
założeniu, że zbywanie mienia nie nastąpiło wyłącznie w celu dalszego zbycia).
Analogicznie, neutralne podatkowo będzie zbycie przez
fundację rodzinną udziałów lub akcji posiadanych w spółkach kapitałowych.
Stwarza to więc szanse na neutralną sprzedaż części/całości biznesu, a
następnie reinwestycję środków.
Gdy fundacja rodzinna będzie prowadzić działalność inną niż
wymieniona powyżej, zwolnienie podatkowe nie znajdzie zastosowania. Przychód z
takiej działalności zostanie opodatkowany stawką 25 proc.
Wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów
W trakcie funkcjonowania fundacji rodzinnej nastąpić może
wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów.
Konsekwencje podatkowe wypłaty świadczenia – CIT – w momencie
przekazania świadczenia na rzecz danej osoby (beneficjenta) na poziomie
fundacji rodzinnej powstaje przychód opodatkowany 15-proc. stawką CIT,
odpowiadający wartości tego świadczenia.
Konsekwencje podatkowe wypłaty świadczenia – PIT – co do
zasady świadczenie na rzecz beneficjenta jest opodatkowane podatkiem dochodowym
od osób fizycznych według stawki 15-proc. i kwalifikowane jako przychód z
innych źródeł.
Przewidziano jednak zwolnienie z opodatkowania dla
beneficjentów należących do tzw. zerowej grupy w rozumieniu ustawy o podatku od
spadków i darowizn (tj. dla małżonka, zstępnych, wstępnych, rodzeństwa,
pasierba, ojczyma, macochy).
Likwidacja fundacji rodzinnej
Konsekwencje podatkowe wydania mienia po likwidacji fundacji
rodzinnej – CIT – fundacja rodzinna będzie mogła być rozwiązana lub
zlikwidowana w przypadkach określonych w rozdziale 11 ustawy o fundacji
rodzinnej. Likwidacja fundacji może być kosztowna pod względem podatkowym.
Konieczna będzie bowiem zapłata CIT od wartości rynkowej likwidowanego mienia.
Możliwe będzie jedynie pomniejszenie przychodu o wartość podatkową mienia
wniesionego, co w praktyce oznacza zestawienie wartości rynkowej mienia z dnia
likwidacji z wartością historyczną (często może pojawić się tu duża różnica w
wartości). Do opodatkowania mienia znajdzie zastosowanie wspomniana powyżej
15-proc. stawka CIT.
Konsekwencje podatkowe wydania mienia po likwidacji fundacji
rodzinnej – PIT – przy wydaniu mienia zastosowanie znajdą reguły analogiczne
jak przy wypłacie świadczenia. Oznacza to, że osoba, która otrzyma mienie
zapłaci 15-proc. PIT. Alternatywnie, osoby należące do grupy zerowej mogą skorzystać
ze zwolnienia z podatku dochodowego. Na poziomie podatku dochodowego od osób
fizycznych podstawę opodatkowania będzie stanowić wartość otrzymanego mienia,
bez możliwości pomniejszenia o koszty uzyskania przychodu.
Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.