Darowizna pieniężna w najbliższej rodzinie bez podatku ale tylko przelewem lub przekazem – uchwała NSA
Naczelny Sąd Administracyjny w dniu 20 marca 2023 r. podjął uchwałę w składzie siedmiu sędziów III FPS 3/22, w której stwierdził, że warunkiem zwolnienia z podatku darowizny pieniężnej w kręgu najbliższej rodziny jest udokumentowanie wpłaty na rachunek obdarowanego w sposób zapewniający identyfikację obdarowanego i darczyńcy, czyli przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Uchwała NSA rozstrzyga w ten sposób jednoznacznie wieloletnie spory podatników z fiskusem o sposób przekazywania darowizn, będący warunkiem stosowania zwolnienia z podatku od spadków i darowizn.
Orzecznictwo sądów administracyjnych, które powinno jednoznacznie rozstrzygać te kwestie niestety jest rozbieżne i spory podatników z organami podatkowymi raz rozstrzygano na korzyść podatników, a innym razem na korzyść fiskusa. Od lat podatnicy toczą spory z fiskusem o to, czy pieniądze można darować wyłącznie przelewem lub przekazem pocztowym na konto obdarowanego czy też można dać gotówkę, którą obdarowany sam wpłaci na swoje konto bankowe.
Pismem z 16 listopada 2022 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o podjęcie przez NSA uchwały i rozstrzygnięcie czy wyrażenie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn należy rozumieć w ten sposób, że za dowód dopuszczający skorzystanie ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych uznaje się dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny, wyłącznie przez darczyńcę na konto obdarowanego, czy też wystarczające jest dokonanie wpłaty środków pieniężnych przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy?
RPO w pytaniu do NSA wskazywał, że nie wiadomo, czy konieczne jest udokumentowanie przekazania środków pieniężnych wyłącznie przelewem, czy też możliwe jest przekazanie ich gotówką, a następnie wpłata przez obdarowanego na własny rachunek. Rzecznik argumentował, że konstrukcja przepisów nie powinna być pułapką dla podatników, zwłaszcza gdy zwolnienie ma na celu wsparcie obywateli w realizacji ich potrzeb rodzinnych. Nie ma wątpliwości, że Rzecznik oczekiwał korzystnego dla podatników rozstrzygnięcia NSA, co jednak nie nastąpiło.
W dniu 20 marca 2023 r. NSA w składzie siedmiu sędziów podjął następującą uchwałę: wyrażenie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (…) „w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne (…) – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym, należy rozumieć w ten sposób, że warunkiem wystarczającym do skorzystania ze zwolnienia podatkowego uregulowanego w tym przepisie jest udokumentowanie dokonania przekazania środków pieniężnych we wskazany w tym przepisie sposób przez darczyńcę na rzecz obdarowanego ( uchwała III FPS 3/22).
Wprowadzenie warunku udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem ich przekazania na rachunek ma na celu zapewnienie szczelności systemu podatkowego i uniemożliwienie działań zmierzających do wprowadzenia do obiegu środków pieniężnych o nieustalonym pochodzeniu Zdaniem NSA, wpłaty na konto obdarowanego musi dokonać darczyńca. Wpłaty zrealizowanej przez samego obdarowanego na własne konto nie można uznać za darowiznę.
NSA podjął niekorzystną dla obywateli uchwałę uznając, że nie zrealizowanie wymogu formalnego jakim jest przelew z pieniędzy z konta darczyńcy na konto obdarowanego, pozbawia prawa do zwolnienia z podatku. Stanowisko NSA może wydawać się dość rygorystyczne. Faktem jednak jest, że znajduje ono oparcie w brzmieniu przepisów prawa. Nie można również zapominać, że celem tych przepisów nie jest formalizm sam w sobie, lecz chęć zapobiegania niebezpieczeństwu legalizowania „brudnych” dochodów poprzez fikcyjne (częściowo pozorne darowizny). W tym kontekście wymóg przekazania darowizny za pośrednictwem rachunku bankowego może minimalizować takie niebezpieczeństwo.
W związku z wydaniem uchwały NSA w składzie siedmiu sędziów, która jest faktycznie wiążąca dla orzeczeń sądów administracyjnych konieczna jest jak najszersza akcja edukacyjna, co do warunków zwolnienia z podatku w przypadku darowizn pieniężnych w gronie najbliższej rodziny. Uchwała oznacza że ojciec, matka, babcia, dziadek chcący przekazać darowiznę pieniężną komuś z najbliższej rodziny np. córce czy wnuczce muszą przelać pieniądze przelewem bankowym lub przekazem pocztowym aby obdarowany mógł skorzystać ze zwolnienia darowizny z podatku od spadków i darowizn.
Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.
