Polski Ład a nielegalne zatrudnienie

/w /Autor

Od 1 stycznia 2022 r., zgodnie z przepisami Polskiego Ładu, wyłącznie pracodawca będzie ponosił konsekwencje nielegalnego zatrudnienia lub nieujawniania całości bądź części wynagrodzeń swoich pracowników.

Definicja nielegalnego zatrudnienia

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 13 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nielegalne zatrudnienie to:

  • zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków,
  • niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego,
  • podjęcie przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy.

Zwolnienie dotyczące przychodów pracowników

Od 1 stycznia 2022 r. na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawy PIT) zwalnia od podatku dochodowego przychody pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz przychody ze stosunku pracy w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym.

Ponadto, nielegalnie zatrudniony zachowa pełne prawo do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego, choć składki będą w całości płacone przez pracodawcę.

Zatem pracownicy nie poniosą żadnych konsekwencji związanych ze stwierdzeniem nielegalnego zatrudnienia albo ujawnieniem przychodów z stosunku pracy.

Wszelkie koszty i sankcje z tytułu nielegalnego zatrudnienia i nieujawniania przychodów poniosą w całości pracodawcy.

Obciążenie z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne pracowników

Na podstawie art.16 ust.1e ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub zaniżenia podstawy wymiaru składek pracowników, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia nie obciążają ubezpieczonego i opłacane są w całości z własnych środków przez płatnika składek.

Ponadto, zgodnie z art. 86 ust. 1 pkt 17 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, od części wynagrodzenia, które podlega zwolnieniu od podatku dochodowego, ma opłacać pracodawca.

Obciążenie podatkowe pracodawcy

Wartość przychodu pracownika, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy PIT stanowi przychód pracodawcy z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 21 ustawy PIT). Wartość pracy osoby zatrudnionej nielegalnie jest ustalona za każdy miesiąc, w którym zostało stwierdzone nielegalne zatrudnienie, w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym miesiącu, przy czym przychód powstaje na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia (art.14 ust. 2 pkt 20 ustawy PIT). Przychód ten ustala się także w przypadku, gdy wynagrodzenie z tytułu nielegalnego zatrudnienia zostało faktycznie wypłacone osobie nielegalnie zatrudnionej (art.14 ust. 2j ustawy PIT.

Dodatkowo pracodawca poniesie konsekwencje po stronie kosztów uzyskania przychodów w działalności, w której zatrudnia nielegalnie pracownika. Z kosztów podatkowych będą bowiem wyłączone świadczenia wypłacone z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz różnica między faktycznie wypłaconym wynagrodzeniem a wynagrodzeniem oficjalnie wypłaconym (art. 23 ust. 1 pkt 55c ustawy PIT). Kosztem podatkowym pracodawcy nie będą też składki na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia, pomimo że będzie je finansował sam pracodawca jako płatnik składek (art. 23 ust. 1 pkt 55d ustawy PIT).

Takie same rozwiązania zostały wprowadzone również do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w art. 12 ust. 1 pkt 12 i 13 oraz ust. 3n, art. 16 ust. 1 pkt 57c i 57d, a także w zakresie opodatkowania przychodów ryczałtem ewidencjonowany w art. 12 ust. 1 pkt 7 lit. e ustawy o podatku zryczałtowanym (w tym przypadku stawka ryczałtu od takiego przychodu wyniesie 3%).

Termin wejścia zmian w życie

Przedstawione zmiany mają zastosowanie do przypadków nielegalnego zatrudnienia oraz nieujawniania właściwym organom części wynagrodzenia ze stosunku pracy, które zaistnieją od 1 stycznia 2022 r. Natomiast dla pracownika w  zakresie zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy PIT – mają zastosowanie również do przypadków zaistniałych wcześniej przed 1 stycznia 2022 r., chyba że przed tą datą właściwy organ wszczął postępowanie w związku z tym nielegalnym zatrudnieniem lub nieujawnieniem części wynagrodzenia ze stosunku pracy (art. 69 ustawy wprowadzającej Polski Ład).

Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.

Składka zdrowotna przedsiębiorców od 1 stycznia 2022 r.

/w /Autor

W związku z istotnymi zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021r. poz. 2105) w zakresie składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców od 1 stycznia 2022 r.:

  1. podstawa wymiaru składki zdrowotnej przedsiębiorców ulegnie zróżnicowaniu w zależności od wybranych sposobów opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych,
  2. nie będzie możliwości odliczenia części zapłaconej składki zdrowotnej od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Spowoduje to w większości przypadków istotny wzrost łącznych obciążeń przedsiębiorców z tytułu składki zdrowotnej i podatku dochodowego.

Działalność gospodarcza opodatkowana według skali podatkowej i podatkiem liniowym

W 2022 r. składka na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą oraz wspólników spółek cywilnych, jawnych i partnerskich :

  1. opodatkowanych według skali podatkowej wyniesie 9% podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej),
  2. opodatkowanych podatkiem liniowym wyniesie 4,9% podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej),
  3. opłacających podatek z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (IP Box) wyniesie 4,9% podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej).

Dla wymienionych sposobów opodatkowania podatkiem dochodowym nie ma określonej maksymalnej wysokości składki zdrowotnej.

Kwota składki dla osób prowadzących działalność gospodarczą nie może być niższa niż 9%:

  • minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu 1 stycznia roku składkowego (w 2022 r. – kwota 270,90 zł)
  • iloczynu liczby miesięcy w roku składkowym i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu tego roku składkowego, w przypadku składki obliczanej od rocznej podstawy jej wymiaru (w 2022 r. dla pełnego roku składkowego – kwota 3.250,80 zł).

Rok składkowy to okres od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego.

Podstawa wymiaru składki zdrowotnej osób, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną:

  • według skali podatkowej
  • podatkiem liniowym albo
  • podatkiem z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (IP Box)

stanowi dochód z działalności gospodarczej ustalony za rok kalendarzowy – jako kwota przychodów minus poniesione koszty uzyskania tych przychodów, dodatkowo pomniejszona o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe (jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów).

Jeżeli podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalona jako dochód z działalności gospodarczej, będzie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia (obowiązująca 1 lutego danego roku składkowego) pomnożona przez 12 miesięcy (w przypadku podlegania ubezpieczeniu przez cały rok składkowy), podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za ten rok składkowy w 2022 r. będzie stanowić kwota 36.120 zł (12 x 3010).

W przypadku ponoszenia straty, podstawę wymiaru składki stanowić będzie kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu 1 stycznia roku składkowego.
1 stycznia 2022 r. będzie to kwota 3.010 zł, a zatem wysokość składki w miesiącach, w którym przedsiębiorca będzie ponosić stratę, albo kwota dochodu nie przekroczy kwoty 3.010 zł, wyniesie 270,90 zł.

Przedsiębiorca wpłaca składkę naliczoną od dochodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacana jest składka.

Działalność gospodarcza opodatkowana ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych

Dla przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie stanowić:

  1. kwotę równą 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego, nie przekroczyły kwoty 60.000 zł
  2. kwotę równą przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 60.000 zł, a nie przekroczyły kwoty 300.000 zł
  3. kwotę równą 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 300.000 zł.

Zapłacona składka zdrowotna nie będzie podlegała odliczeniu od należnego ryczałtu. Przychody osiągnięte z działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (uwzględniane przy ustaleniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne) pomniejsza się o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.

Do ustalenia podstawy wymiaru składki przyjmuje się kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

Działalność gospodarcza opodatkowana w formie karty podatkowej

Przedsiębiorcy opodatkowani w formie karty podatkowej będą opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% podstawy wymiaru składki stanowiącej kwotę minimalnego wynagrodzenia w danym roku.

W 2022 r. kwota minimalnego wynagrodzenia wyniesie 3.010 zł, natomiast kwota składki zdrowotnej podlegającej wpłacie do ZUS – 270,90 zł.

Zapłacona składka zdrowotna nie będzie podlegała odliczeniu od podatku ustalonego w decyzji naczelnika urzędu skarbowego.

Ewa Stolarczyk, ABAK S.A.