Konsekwencje podatkowe pustych faktur

/w /Autor

Pusta faktura stanowi fakturę VAT, nieodzwierciedlającą rzeczywistego zdarzenia.

W orzecznictwie sądowym rozróżnia się 3 rodzaje pustych faktur:

  1. dokumenty, którym w rzeczywistości w ogóle nie towarzyszy transakcja w nich wskazana – brak dostawy towarów albo świadczenia usług przed podmiot wystawiający fakturę ani żaden inny;
  2. którym towarzyszy realna transakcja, ale z udziałem innego podmiotu niż wystawca faktury – jeden podmiot faktycznie realizuje transakcje a zupełnie inny podmiot wystawia fakturę mającą rzekomo dokumentować tę transakcję, a odbiorca faktury jest tego świadomy;
  3. wystawiane przez firmanta – dotyczące rzeczywistego obrotu towarami lub usługami, ale z zatajeniem wobec nabywców prawdziwego podmiotu realizującego ten obrót.

W dwóch pierwszych przypadkach zdaniem sądów dobra wola nabywcy nie ma znaczenia; podatnik nie może również powoływać argumentu, że był nieświadomy procederu.

W trzecim przypadku stan świadomości nabywcy co do podmiotu (kontrahenta) i przedmiotu dokonanych transakcji ma istotne znaczenie. Podatnik nabywca odliczający VAT musi się jednak wykazać przezornością i starannością przewidzianą w normalnych warunkach biznesowych.

W związku z wystawieniem pustej faktury powstają określone konsekwencje podatkowe zarówno po stronie nabywcy jak i wystawcy.

Pusta faktura u sprzedawcy – obowiązek odprowadzenia VAT

Jeżeli zdarzenia wskazane na fakturze nie zaistniały, to nie ma to znaczenia dla powstania obowiązku zapłaty wykazanego na fakturze podatku VAT. Zgodnie bowiem z art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnik jest zobowiązany zapłacić podatek VAT w wysokości zgodnej z fakturą wystawioną i wprowadzoną do obrotu bez względu czy jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny oraz czy faktura odzwierciedla stan faktyczny, czy nie. Pusta faktura nie powinna być uwzględniona w deklaracji VAT. Podatek wynikający z takiej faktury powinien być bezpośrednio wpłacony do urzędu skarbowego. Nie podlega on obniżeniu o podatek naliczony z faktur zakupowych. Kwota podatku należnego wskazana na takiej fakturze nie jest w istocie podatkiem należnym w rozumieniu przepisów ustawy VAT.

Wystawienie pustej faktury – konsekwencje wynikające z Kodeksu karnego i Kodeksu karnego skarbowego

Podatnikowi, który wystawia puste faktury, grożą sankcje zawarte w Kodeksie karnym skarbowym i w Kodeksie karnym:

  • kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych,
  • kto wystawia fakturę lub rachunek w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności albo obu tym karom łącznie,
  • fałszerstwo faktury podlega karze pozbawienia wolności od 6 m-cy do 8 lat (jeżeli kwota należności jest większa niż 5 mln. zł pozbawienie wolności na czas nie krótszy niż 3 lata) i karze grzywny do 3 000 stawek dziennych,
  • poświadczenie nieprawdy przez wystawcę faktury podlega karze pozbawienia wolności od 6 m-cy do 8 lat (jeżeli kwota należności jest większa niż 5 mln. zł pozbawienie wolności na czas nie krótszy niż 3 lata) i karze grzywny do 3 000 stawek dziennych.

Pusta faktura – jak uniknąć konsekwencji

Jeśli wystawienie pustej faktury wynika wyłącznie z niedopatrzenia przedsiębiorcy, istnieją dwa wyjścia umożliwiające uniknięcia negatywnych konsekwencji:

  • anulowanie faktury – możliwe tylko w sytuacji, gdy faktura nie trafiła do obiegu prawnego – czyli nie przekazano/udostępniono jej odbiorcy; wystawca jest w posiadaniu dwóch egzemplarzy faktury,
  • korygowanie faktury do zera – jeżeli nie ma możliwości anulowania faktury, konieczne będzie wystawienie faktury korygującej. Ustawa o VAT nie mówi wprost o korygowaniu faktur nieodzwierciedlających rzeczywistych transakcji, ale w praktyce takie postępowanie jest stosowane. Jednak zdaniem organów podatkowych i części sądów wystawienie faktury korygującej do pustej faktury jest skuteczne dla sprzedawcy tylko w przypadku gdy nabywca po otrzymaniu takiej korekty skoryguje swoje rozliczenia – pomniejszy podatek naliczony). Samo wystawienie faktury korygującej i jej skuteczne doręczenie nie zwalnia wystawcy pustej faktury z obowiązku zapłaty podatku VAT.

Pusta faktura u nabywcy – prawo do odliczenia podatku

Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 4 ustawy o VAT wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w przypadku gdy:

  • stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
  • podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
  • potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

Prawo do odliczenia podatku VAT daje więc tylko i wyłącznie faktura wystawiona rzetelnie. Za rzetelną fakturę uznaje się taką, która przede wszystkim dokumentuje stan faktyczny. Pusta faktura nie ma nic wspólnego z rzeczywistymi zdarzeniami, a więc nie pozwala na rozliczenie podatku naliczonego.

Od 1 stycznia 2017r. w przypadku gdy nabywca odliczy VAT z pustej faktury oprócz braku możliwości odliczenia podatku naliczonego zostanie na niego dodatkowo nałożona sankcja w wysokości 100% zawyżenia podatku naliczonego.

Dodatkowe zobowiązanie w takiej wysokości może być ustalone, gdy kwoty odliczonego podatku naliczonego wynikają z faktur, które:

  • zostały wystawione przez podmiot nieistniejący;
  • stwierdzają czynności które nie zostały faktycznie dokonane – w części dotyczącej tych czynności;
  • podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których zostały podane kwoty niezgodne z rzeczywistością;
  • potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisu art.58 i 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

Dodatkowe zobowiązanie nie jest naliczane w przypadku osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.

Jeżeli podatnik, który odliczył VAT z pustej faktury, sam zdecyduje się na korektę błędu (jeszcze przed wykryciem tego faktu przez urząd skarbowy), ma obowiązek:

  • cofnąć się do okresu, w którym nastąpił błąd oraz dokonać zapisów w rejestrze VAT na minus,
  • złożyć korekty deklaracji VAT za te okresy,
  • odprowadzić na rzecz urzędu różnicę w kwocie podatku do zapłaty wraz z naliczonymi odsetkami.

Jeżeli natomiast podatnik sam nie skoryguje błędnie odliczonego VAT z pustej faktury, a podczas kontroli urzędu takie odliczenie zostanie zakwestionowane – zostanie mu naliczona dodatkowa 100% sankcja albo w przypadku osoby fizycznej postępowanie podatnika zostanie uznane za wykroczenie lub nawet przestępstwo skarbowe.

Ewa Stolarczyk

Raport za II kw. 2017 r.

/w , /Autor

Grupa Abak przedstawiła raport za II kw. 2017 r.

Raport znajduje się do pobrania pod tym adresem.

Nowa metoda jednorazowej amortyzacji dla wszystkich przedsiębiorców

/w /Autor

W dniu 12 sierpnia 2017 r. z mocą wsteczną od 1 stycznia 2017 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 28.07.2017 poz.1448), która wprowadza nową metodę jednorazowej amortyzacji obok już funkcjonującej w przepisach podatkowych jednorazowej amortyzacji de minimis. Zatem już od 1 stycznia 2017 r. podatnicy prowadzący działalność gospodarczą (przedsiębiorcy) mają możliwość corocznego jednorazowego rozliczenia nakładów na środki trwałe do wysokości 100 tys. zł, przy minimalnej wartości nakładów w wysokości 10 tys. zł. Z tego rozliczenia mogą skorzystać wszyscy przedsiębiorcy w tym również tacy, którzy nie są małymi podatnikami lub podmiotami rozpoczynającymi działalność gospodarczą i nie mogą skorzystać z jednorazowej amortyzacji de minimis.

Przepisy regulujące ww. ulgę będą mieć zastosowanie do środków trwałych nabytych od dnia 1 stycznia 2017 r. i dokonanych od tego dnia wpłat na poczet nabycia tych środków (zaliczki).

Natomiast podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, których rok podatkowy jest inny niż kalendarzowy i zakończył się po dniu 31 grudnia 2016 r., a przed 12 sierpnia 2017 r., stosują przepisy dot. nowej ulgi także do środków trwałych nabytych od dnia 1 stycznia 2017 r. i dokonanych od tego dnia wpłat na poczet nabycia tych środków.

Jednorazowa amortyzacja de minimis dla małych podatników i podatników rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej

Zgodnie z dotychczasowymi rozwiązaniami dotyczącymi odpisów na środki trwałe, określonymi w art. 22k ust. 7 ustawy o PIT oraz w art. 16k ustawy o CIT, podatnicy w roku podatkowym, w którym rozpoczęli działalność, a także mali podatnicy, czyli tacy, których uzyskany przychód wraz z należnym podatkiem VAT w poprzednim roku nie przekroczył 1,2 mln euro (w 2017 r. jest to 5 157 000 zł), mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych, do kwoty nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości 50 tys. euro (w 2017 r. jest 215 000 zł). Odpisów tych można dokonywać od środków trwałych zaliczonych do grupy 3-8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych.

Grupa 3-8 Klasyfikacji Środków Trwałych to: kotły i maszyny energetyczne, maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego i specjalistycznego zastosowania, urządzenia techniczne, środki transportu, narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, gdzie indziej niesklasyfikowane. Odpisów dokonuje się w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Ponadto jednorazowej amortyzacji nie może zastosować podatnik rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej, który w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, prowadził działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnik spółki niemającej osobowości prawnej. Odpisu takiego nie można dokonać, jeżeli działalność taką prowadził małżonek tej osoby, a między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.

Obowiązujące regulacje znacznie ograniczają liczbę podmiotów, które mogą skorzystać z tej pomocy. Skorzystać z ulgi mogą bowiem jedynie podmioty, które nie wyczerpały jeszcze limitu pomocy de minimis. Istnieje także grupa podmiotów, które są wykluczone z możliwości otrzymania pomocy de minimis. Przepisy nie przewidują także możliwości rozliczenia zaliczki na nabywane środki trwałe, co stanowi barierę dla najmniejszych przedsiębiorców, którzy mają największe problemy ze zdobyciem finansowania.

Nowa ulga inwestycyjna dla wszystkich przedsiębiorców – amortyzacja do 100 tys. zł

Od 12 sierpnia 2017 r. z mocą wsteczną od 1 stycznia 2017 r., wszyscy podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej nabytych fabrycznie nowych środków trwałych zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji (bez nieruchomości i środków transportu) w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 100 000 zł. Kwota 100 000 zł obejmuje sumę odpisów amortyzacyjnych i wpłat na poczet nabycia środka trwałego (zaliczek) zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów.

Jak wynika z powyższego, nowa ulga obejmuje środki trwałe z grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji środków trwałych (maszyny i urządzenia). Z zakresu tego rozwiązania zostały natomiast wyłączone nieruchomości (budynki i budowle) oraz środki transportu. Ponadto z ww. regulacji będą mogli skorzystać podatnicy nabywający fabrycznie nowe środki trwałe, które nie były używane wcześniej ani przez tego nabywcę, ani przez innego podatnika.

Nowy jednorazowy odpis może być stosowany, pod warunkiem że:

  1. wartość początkowa jednego środka trwałego nabytego w roku podatkowym, wynosi co najmniej 10 000 zł (limit minimalny) lub
  2. łączna wartość początkowa co najmniej dwóch środków trwałych nabytych w roku podatkowym, wynosi co najmniej 10 000 zł, a wartość początkowa każdego z nich przekracza 3500 zł; jeżeli podatnik rozpocznie amortyzację środka trwałego o wartości poniżej 10 tys. zł i powyżej 3,5 tys. zł i następnie uwzględni jego wartość w limicie 10 tys. zł, to dokonane dotychczas odpisy amortyzacyjne pozostają w kosztach, a uwzględnieniu w ramach jednorazowego odpisu w kwocie 100 tys. zł podlega tylko niezamortyzowana wartość tego środka trwałego.

W sytuacji gdy podatnik poniesie wydatek inwestycyjny o wartości powyżej 100 tys. zł, to dokonuje w roku podatkowym jednorazowego odpisu do tej kwoty, a pozostałą nadwyżkę będzie amortyzował według ogólnych zasad w następnych latach podatkowych, przy czym suma dokonanych odpisów amortyzacyjnych i wpłaty na poczet nabycia zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów nie może przekroczyć wartości początkowej tych środków trwałych.

Z nowej ulgi będą mogli skorzystać podatnicy niezależnie od formy prowadzonej działalności gospodarczej. Jednakże w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną limit odpisów amortyzacyjnych w wysokości 100 tys. zł będzie dotyczyć wszystkich wspólników tej spółki.

Uwzględniając fakt, iż w obowiązujących przepisach funkcjonuje rozwiązanie dotyczące możliwości jednorazowego odpisu amortyzacyjnego do kwoty 50 tys. euro (skierowane do małych podatników i rozpoczynających prowadzenie działalności), to w przypadku nabycia środka trwałego uprawniającego do skorzystania z jednorazowego odpisu amortyzacyjnego zarówno w wysokości 50 tys. euro, jak i w wysokości 100 tys. zł, odpisu w stosunku do tego środka trwałego podatnik będzie mógł dokonać wyłącznie na podstawie jednego z tych rozwiązań.

Zaliczka na poczet nabycia środka trwałego w kosztach

Dodatkowo w ustawach podatkowych wprowadzony został przepis umożliwiający podatnikom zaliczania bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów dokonanych wpłat (np. zaliczek) na poczet nabycia środka trwałego, którego dostawa zostanie wykonana w następnych okresach sprawozdawczych, tj. w następnym miesiącu, kwartale lub roku. Przez nabycie środka trwałego rozumiemy uzyskanie własności tego środka w każdy prawem przewidziany sposób, np. w drodze umowy kupna czy leasingu. Wpłaty te dotyczą środków trwałych, które są fabrycznie nowe, zaliczane do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych i ich wartość początkowa wynosi co najmniej 10 tys. zł. Regulacja ta dotyczy również więcej niż jednego środka trwałego o wartości każdego z nich powyżej 3,5 tys. zł, jeżeli ich łączna wartość początkowa wynosi co najmniej 10 tys. zł.

Uwzględnienie dokonanej zaliczkowo wpłaty pozwoli podatnikom, którzy nabywają środek trwały, dokonując przedpłaty, na wcześniejsze uwzględnienie w kosztach uzyskania przychodu poniesionego nakładu inwestycyjnego. Jednocześnie zaliczka ta zostanie następnie uwzględniona przez pomniejszenie kwoty jednorazowego odpisu.

Powyższe rozwiązanie znajduje zastosowanie, w przypadku gdy dostawa środka trwałego zostanie wykonana w następnych okresach sprawozdawczych. Jeżeli jednak dostawa nie zostanie zrealizowana np. w wyniku odstąpienia od umowy, to podatnik będzie obowiązany do dokonania korekty kosztów uzyskania przychodów na ogólnych zasadach.

Ewa Stolarczyk,

ABAK S.A.